DIŞ TİCARET SÜREÇLERİNDE HIZLANMA VE MALİYET DÜŞÜRMEYE YÖNELİK DERNEK GÖRÜŞÜMÜZ

DIŞ TİCARET SÜREÇLERİNİN KOLAYLAŞTIRILMASI, MALİYETLERİN DÜŞÜRÜLMESİ,

GÜMRÜKLEME VE LOJİSTİK

1. Planlanan ve kısmen hayata geçirilen Lojistik Merkezlerin kurulumunun hızlandırılması ve sürecin desteklenmesi. Söz konusu merkezlerin oluşturulması dış ticarette lojistik maliyetlerin düşürülmesine ciddi katkı sağlayacaktır.

2. İhracatın en ciddi sorunlarından biri olan, sınır kapılarındaki uzun bekleyişlerin sonlandırılması öncelikle halledilmesi gereken sorunlardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum ihracat nakliye süreçlerinin firmalar tarafından yönetilememesine yol açmakta, teslim süresinin net olarak belirtildiği sözleşmeler kapsamında işlem yapılan sektörlerde; sözleşme cezalarıyla karşılaşılmasına ve hatta müşteri kayıplarına yol açmaktadır.

3. Özellikle kış döneminde çok daha fazla artan Kapıkule TIR kuyruğu sorunu bu kez Ticaret Bakanlığımızın daha güçlü yapısı ile kesinlikle ve kalıcı bir şekilde çözüme kavuşturulması İhracatımız için özel önem arz etmektedir.

4. Son yıllarda elektronik ortamın iyileştirilerek işlemlerin maliyet ve sürelerinin tedricen azaltılmış olması olumlu bir yaklaşımdır. Ancak bu işlemlerin maliyet ve zaman açısından hala AB gerçekleşmelerine uzak olduğu unutulmadan, AB standartlarına yakınlaştırılması sağlanmalıdır.

5. 7/24 çalışan ana sanayi üreticilerinin taleplerine, gümrük idareleri mevcut çalışma saatleri ile yeterince yanıt verememektedir. Bunun neticesinde ihracat ve ithalat işlemlerinden doğan fazla mesai ücretleri, nihai ürün maliyetlerini arttırmaktadır. Bu nedenle bölgesel bazda tespit edilecek belirli bazı gümrük idarelerinin, ana sanayi çalışma temposuna uygun, vardiyalı şekilde çalışma düzenine geçilmesi öncelikli olarak değerlendirilmelidir.

6. Kamu İdarelerine yaptığımız başvurular genellikle aynı mahaldeki merci tarafından sonuçlandırılmaktadır. Ancak, gümrük idareleri ile ilgili olarak; İhracatçı firma gerektiğinde zamandan kazanmak adına sınır gümrük idaresine giden güzergah üzerindeki İhracat işlemlerinin az olduğu gümrüklerden ihracat işlemleri yapmak istediklerinde, firmanın ikamet ettiği gümrük idaresinden neden işlem yapılmadığı sorgulanmakta, ihracat eşyaları tam tespite tabi tutulmakta, gümrük işlemlerinde sorunlar yaşanmaktadır. İhracatın, ihracatçının yerleşik olduğu şehirle sınırlandırılmaksızın ülkenin tüm gümrük idarelerinden yapılmasına yönelik düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.

7. Kurumsal şirketlerde gelen ürünlerle ilgili tüm işlemler elektronik ortamda sonuçlandırılmakta birlikte; ihracatta, faturadaki kalemler tek tek girildiğinde çok kalemli olan işlemlerde gecikmeler yaşanmaktadır. Excel ile veri aktarımı şeklinde bir yazılım geliştirilmesi halinde bu işlemlerin çok kısa sürede sonuçlandırılacağını düşünmekteyiz.

8. Ticaret Bakanlığı’na DİİB almak için DIR sistemi üzerinden evraklar taranarak yapılabilmekte ancak başvuruya ilişkin orijinal evraklar görülmeden başvuru sonuçlandırılmamaktadır. İşlemlerin hızlandırılması için taahhütname alınarak başvurunun sonuçlandırılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

9. AB üyesi ülkelerde, ithalatta fiziki muayene oranı % 2-3 civarında ilken ülkemizde bu oran % 13 civarında gerçekleşmektedir. İthalat işlemlerinde beyanın esas alınması fiziki muayene kriterlerinin makul bir orana çekilmesi, dış ticarette işlemlerin hızlanmasına, emek ve maliyet kaybının azalmasına, dolayısıyla ihracatta rekabetin ülkemiz lehine gelişmesine yol açacağı değerlendirilmektedir.

10. Gümrük İdaresine nihai kullanım iznine ilişkin yaptığımız başvurularla ilgili Tek Pencere Sistemi üzerinde, işlemin ne aşamada olduğu konusunda bilgi içermemektedir. Başvuru,2 ile 5 gün arasında sonuçlandırılmakta olup bu süreç Tek Pencere Sisteminde takip edilememektedir.

11. Dış ticaret işlemlerimize ilişkin Kamu idarelerine elektronik ortamda yapılan başvuruların takiplerinin de, elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlanmalıdır.

12. Gümrük ve dış ticaret işlemleriyle ilgili olarak başvurduğumuz konulara ilişkin aydınlatıcı bilgi ve ilişkili mevzuat konusunda ikna edici bilgilendirme yapılması yerinde olacaktır. Böylece hem gereksiz yere başvuruların ve süreçlerinin yaratacağı zaman kaybının ve hem de idareye ilişkin güvenin erozyona uğraması önlenmiş olacaktır.

13. Dış ticaret işlemlerine ilişkin başvurularımızın idarelerce değerlendirilme ve sonuçlandırmasına ilişkin süreler, önceden belirlenmeli ve iş dünyasına ilan edilmelidir. Bu şekilde yeni belirlenen inceleme ve sonuçlandırmaya ilişkin süreler ile zaten var olan sürelerde, belirlenmiş ve ilan edilmiş aralıklara riayet edilerek sadık kalınması da zorunlu olmalıdır.

14. Dış ticarete ilişkin mevzuat düzenlemelerinin; mevzuat taslaklarının başta iş sahipleri ve işi yapacak olan taşra idareleri olmak üzere tüm kesimlerle paylaşılarak oluşturulması oldukça faydalı sonuçlar verecektir. Böylece hem yapılan düzenlemenin uzun süre değişmeden yürütülebilmesi sağlanacak, hem de tüm taraflarca kolaylıkla içselleştirilebilecektir.
15. İhracatçı tarafından AB çıkış gümrüğüne beyan edilerek, eşyaların AB gümrük bölgesini terk etmiş olduğunu ispat etmeye yarayan EX1 belgesinin kayıp olması halinde ihracatçı için KDV yükümlülüğü doğmakta ve bu nedenle de ithalatçıdan sık sık alternatif kanıt belgesi istenebilmektedir. Bunun yerine ihracatçı tarafından çıkış gümrüğüne, ihracat beyannamesinde yer alan MRN numarasının bildirilmesi durumunda kanıt belgeye ihtiyaç kalmayacağı düşünülmektedir.

16. Yurt içerisinden ihraç kayıtlı tedarik edilen ve üst yapı yapılarak ihraç edilen motorlu taşıt ve benzerlerinde GTİP değişikliği gereken durumlarda sıkıntı yaşanmaktadır. Yerli sanayiinin desteklenmesi için bu konuda çözüm bulunması gereklidir. Önerilerimiz: 2 ayrı beyanname ile ihracat yapılabilmesinin sağlanmasıdır. Örneğin itfaiye aracı satışında araç ve üstyapı ayrı beyannamelerle ihraç edilebilmelidir. Bunun sağlanamaması durumunda, gümrük beyannamesi üstünde ek firma/üretici GTİP beyanlarına yönelik düzenleme geliştirilmesi değerlendirilmelidir.

17. YYS İyileştirmeleri,
    1. YYS’nin Ülkeler arası tanıma anlaşmalarının hızla yapılması,
       
       
    2. YYS sahibi firmaların dış ticaret hacimleri de göz önünde bulundurularak gelişen ve değişen teknolojiler kapsamında uygulanan muafiyetlerin ve kolaylıkların arttırılması, ithalatta uygulanan ürün güvenliği denetimlerinin ithalden sonra piyasa gözetimi denetimi kapsamında yapılması hem zaman hem de maliyetler açısından faydalı olacaktır.
       
       
    3. İlave ve ek mali yükümlülük kapsamında Avrupa’dan getirilen ürünlerde menşe beyanı kısmında YYS sahibi firmaların beyanının esas alınması, menşe belgesi veya ihracatçı beyanının aranmaması,
       
       
    4. Sanayi ihtiyacı için getirilen piyasaya arz edilmeyen ve kendi ihtiyacında kullanılan ürünler için CE uygulamasına tabi tutulmaması
       
       
    5. YYS sahibi firmaların DİİB belge özel koşul 6. Md. olarak kullanım oranlarını gösteren ekspertiz raporunun aranmaması,
       
       
    6. YYS sahibi firmaların ihracat beyannameleri genelde yeşil hattan işlem görmekte ve tescil sonrası işlemleri tamamlanmaktadır. İhracat beyannamelerinin herhangi bir aşamasındaki düzeltme işlemleri, gümrükler nezdinde ciddi bir zaman kaybı yaratmaktadır. Bu durum, ihracat yükü alan gemilerin cut-off sürelerinin kaçırılmasına, TIR ların beklemesine sebebiyet verebilmektedir. Yeşil hattan işlem gören ihracat beyannamelerinin, e-fatura değişiklikleri, kap, kg vs değişikliklerin gümrük idaresine gitmeden BİLGE sisteminde, beyan sahibi tarafından düzeltilmesi işlemlere hız kazandıracaktır. Gerekli görülmesi halinde, düzeltme yapılan beyannamelerin listesi BİLGE sisteminden raporlanabilir, bilgi belge örnekleri beyan sahibinden istenebilir.
       
       
    7. Firma YYS sahibi olmasına karşın, transit eşyalarının tam veya parsiyel yüklü araçlarının büyük kısmı (bu oranın %70 leri bulduğu oluyor) kırmızı hatta işlem görebilmektedir. Bu durum genellikle Liman-Serbest Bölgede bulunan firma, Liman-Antrepo arasındaki zorunlu sevkiyatlarda olabilmektedir. Böylece İhracı yapılacak üretim girdisi malzemelerin gecikmesine sebebiyet vermekte ve ihracat süreçlerinde gereksiz maliyet ve zaman kaybı oluşturmaktadır. Bu zaman kaybının engellenmesi için YYS sahibi firmaların yapacağı transit işlemlerinde yeşil hat kapsamına alınması yeterli olacaktır.
       
       
    8. Halkalı Gar Gümrük Müdürlüğü’nde sistemlerin kapandığı gerekçesiyle mesai saatlerinde görevli memur tanımlamaları yapılmadığından fazla mesai talepleri karşılanmamaktadır. Bu durum, YYS sahibi firmaların elektronik ortamda beyanname açmalarını engellemektedir. Mesai harici saatlerde görevli memurların sisteme tanımlanması, YYS sahibi firmaların beyannamelerini tescil etmelerine imkan tanıyacaktır.

 

18. İthalatta TSE, Kontrol belgesi, Uygunluk belgesi gibi izne tabi ürünler için tüm belgeler ve ürünler Kamunun denetim ile ilgili heyetinin kontrolüne arz edildiği halde, yeterli personel olmadığından dolayı zaman zaman kontroller yapılamamakta ve başka bir güne ertelenme durumu yaşanmaktadır. İlgili kurumlarda yeterli sayıda personel istihdamının sağlanmasının işlemleri hızlandıracağı düşünülmektedir.
19. Yurt içi liman hizmetlerindeki ücretlendirmenin keyfi bir şekilde yüksekliği denizyolu taşımasındaki maliyet avantajını olumsuz etkilemektedir.

Ülkemiz limanlarında alınan hizmetlere (tahmil, tahliye, saha içi taşıma, elleçleme, ardiye, vb.) dair ücretlendirmede liman işletmeleri arasında farklı tarifelere maruz kalındığı görülmektedir. İthalatçı/ihracatçı aynı konteyner tipi için farklı limanlarda farklı ücretler ödemektedir. Firmaların en ucuz tarifeyi veren limanı seçme gibi şansları olmadığı gibi seçimleri tamamen hatların tercihlerine göre değişebilmektedir. Dolayısıyla firmaların liman masraf bütçesini net olarak tespit etme gibi bir şansı olamamaktadır. Tüm limanlar için hizmet kalemlerinin, yapılan işe göre aynı tanım ve fiyat olarak düzenlenmesi, ithalatçı/ihracatçının maliyetlerini kontrol altına almasına destek olacaktır. Ayrıca uygulamada zafiyet veya suiistimal oluşmasını engellemek için de, limanların bu anlamda denetlenmesi ve tarife dışı işlemler için ceza mekanizmasının devreye alınması, sürecin sağlıklı yürümesini sağlayacaktır.

Limanlarda, masraf kalemleri toplu olarak veya çeşitli kodlar altında verilebilmekte, alınan     hizmetinin içeriği ayrıntılı analiz edilememektedir. ISPS, DBA gibi masraf kalemleri, faturaya belirli miktarda yansıyan uluslararası ölçekte ücretler iken, firmaya yansıtılan diğer pek çok masraf kaleminin hizmet karşılığı alınıp alınmadığı, zorunlu olup olmadığı yeterince anlaşılır değildir. Deniz ve hava taşımacılığında "Yük Teslim Talimat Formunun (ordino), konşimento başına 150 TL tavan ücret şeklinde uygulanması hususunda genelge yayınlanmıştır. Ancak, ithalat işlemlerinde hala ordino ücretinin veya aynı mahiyette dokümantasyon ücretinin ithalatçılara 150TL'nin üzerinde fatura edilebildiğinden hareketle, uygulamanın takibi büyük önem arz etmektedir.

20. Dış ticaret işlemlerinde pek çok kurum ve kuruluştan belge/izin temininden kaynaklı ek masraf ve süreler ortaya çıkmaktadır. 2017 yılında yaklaşık 3,7 milyon adet ihracat beyannamesi ile 2,5 milyon adet ithalat beyannamesi düzenlenmiştir (Ticaret Bakanlığı). Buna göre, beyanname başına alınan her bir belge/işlem ücreti dış ticaret üzerinde ciddi maliyet oluşturabilmektedir.Gümrük işlemleri sırasında istenen tüm belgelerin tek noktadan temin edilmesi amacıyla Ticaret Bakanlığı koordinatörlüğünde yürütülen Tek Pencere Sisteminin etkin biçimde kullanılması önemli olup bu kapsamda sisteme dahil olan tüm kurum ve kuruluşların belgelerini artık elektronik ortamda vermeleri nedeniyle, daha önce kâğıt olarak verilen belgeler için belirlenen ücretlerin gözden geçirilmesi/kaldırılması gerekmektedir.Çeşitli kurumlarca izin, onay, uygunluk yazısı, tahlil vb. nedenlerle yüksek miktarda ücret alınmaktadır. İthalat ve ihracat sürecinde gerek kamu gerek özel sektörce alınan ücret ve kesintiler değerlendirilerek; doğrudan, verilen hizmete ilişkin olmayan ücret ve kesintilerin kaldırılması, hizmete ilişkin olanların ise verilen hizmet ile orantılı olarak ücretlendirilmesi gerekmektedir.Yalnızca prosedür olarak verilen belge/izinlerde, firmalardan alınan ücretin hizmetin maliyetiyle orantılı olmasına dikkat edilmelidir.İthalat ve ihracatta talep edilen toplam belge sayısı tespit edilerek, ilgili kurum ve kuruluşlara resmi bir yazı yazılarak üretilen belgenin gerekçesi sorularak fayda maliyet analizinin yapılması, gerekli olmadığı/işlevselliğini yitirdiği düşünülen belgelerin talep edilmemesi ile mevcutta yaşanan zamansal ve mali kayıpların önüne geçilmesinde önemli olacaktır.

21. Dış ticarete konu bazı eşya, gümrük işlemlerinden sonra da, farklı kamu kurumlarının uygulamakla yükümlü olduğu mevzuat çerçevesinde tekrar tahlile tabi tutulabilmektedir. Aynı eşyanın farklı kamu kurumlarınca benzer tahlillere tabi tutulması işlemlerin uzamasına ve ilave maliyete neden olmaktadır. İlgili kurumlar arasında yapılacak protokoller ile analiz sonuçlarının diğer kurumların kullanımına açılarak ortak testlerin tekrarlanmasının önüne geçilmesi değerlendirilmelidir.

22. İhracat beyannamelerinin, bankalar nezdindeki akreditif ve kredilerin kapatılması için kullanılmak istenildiği durumlarda, EX beyannamenin gümrükten kaşeli imzalı nüshasının bankaya ibrazı aranılmaktadır. Bu nedenle, yeşil hattan işlem gören ihracat beyannamelerinin gümrük beyanname formuna basılı çıktısının alınması için gümrük idaresine gidilmekte, memur tarafından BİLGE sisteminden tek tek çağrılan EX beyanname ekranına beyanname formundaki numara yazılarak basılmaktadır. Bu durum, gerek gümrük idarelerinde, gerekse yükümlülerin ciddi zaman kaybı yaşamasına sebebiyet vermektedir. Gümrük beyanname bilgilerinin elektronik ortamda bankalara açılabilmesine imkan tanınması, sadece bankalar için alınan beyanname nüshalarının ortadan kaldırılabilmesi hem gümrükte hem de mükellef nezdinde iş yükünü azaltmış olacaktır.

23. İhracı yapılan eşyaların, herhangi bir nedenle ihracatçıya geri gönderilmesi durumunda, geri gelen eşya uygulamasında, ilgili ithalat beyannamesi oluşturulduktan sonra, yükümlünün bağlı bulunduğu vergi dairesine, ihracat bölge müdürlüklerine ve akreditif ile ilgili bankaya yazılar yazılmaktadır. Bu yazıların cevapları geldikten sonra, tahsili gerek vergi ve faizleri varsa manuel tahakkuk ettirilerek, gümrük idaresince tahsilinden sonra ilgili ithalat beyannamesi kapatılmadır. Yazışmalarla geçen süreler 45 gün ile bir sene arasında sürebilmektedir. Yazışmaların uzun sürmesinin sebepleri arasında, vergi dairelerine yazılan yazıların cevaplarının geç yazılması, yazılan yazının gümrük idaresine ulaşmaması, vergi dairelerinin gümrüklere verilen cevaplar hakkında, yükümlüye tarih sayı bilgisi gibi hususlar hakkında yanıt vermek istememesi yer almaktadır.

 

Bu süreçte, geri gelen eşyaların beklemesine, yatık duruma düşmesine, ardiye liman vs masrafların oluşmasına vb durumların yaşanmasına sebebiyet vermektedir.

Geri gelen eşyaların ithalatında, bu tür yazışmaların sonuçlarının beklenmeksizin yükümlüden alınacak bir taahhütnameye istinaden işlemlerin sonuçlandırılması ve/veya yükümlü tarafından kabul edilmesi halinde ithalatta sadece gümrük vergileri ve/veya KDV ödenerek ithalatın tamamlanması yönünde mevzuat değişikliği düşünülebilir.

 

24. ­İthalat veya İhracat beyannameleri üzerinde herhangi bir sebeple DİİB satır kodu düzeltmelerinde 241/1 usulsüzlük cezası uygulanmaktadır. Bu tür işlemlerde, yapılan beyanlarda hukuka aykırı veya hatalı bir beyan söz konusu olmadığından, döviz kazandırıcı bir faaliyet sonucu olduğu hususu da göz önünde bulundurularak, 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre 241/1 para cezasının uygulanmamasının değerlendirilmesini önermekteyiz.
    
    
25. İhracatta kullanılan A.TR Dolaşım Belgesi, EUR.1 Dolaşım Belgesi, Menşe Belgesi gibi belgelerin temin ve onay süreçler için, ofislerde tanzim edilen belgeler, onay için Ticaret Odalarına gönderilmekte, sonrasında gümrük idarelerine gönderilmektedir. Bu durum, bir belge için işlemlerin aksamasına, dolayısıyla sevkiyatın gecikmesine sebebiyet vermektedir. Bu nedenle, İhracat işlemlerinde yoğun olarak kullanılan belgeleri onaylayan kurumların, en azından yoğun işlem yapan gümrük idarelerinin binalarında ofislerinin bulunması olası sorunların hızlıca çözümüne katkı ve ciddi zaman tasarrufu sağlayacaklardır.
    
    
26. Mısır, İran, Katar, Arjantin, Ürdün, Irak gibi ülkelere yapılan ihracatlarda, eşyalara ilişkin belgelerin konsolosluk tasdiki talep edilmektedir.
    Belirtilen ülkelerle karşılıklı anlaşmaların yapılması suretiyle ihracatçıların hem zamandan hem paradan tasarruf etmesi sağlanabilecektir.